Της Δανάης Αναγνωστοπούλου και Μαρίας Κοκκαλάκη, Υπευθύνων του Τομέα Ποιμαντικής της Λεοντείου Σχολής Αθηνών και της Λεοντείου Σχολής Νέας Σμύρνης
Τα σχολεία των Μαριανών Αδελφών είναι καθολικά εκπαιδευτήρια, που ακολουθούν το όραμα και τις παιδαγωγικές αρχές του Αγίου Μαρκελλίνου Champagnat (1789-1840), ο οποίος ήταν εφημέριος της ορεινής κωμόπολης La Valla στην κεντρική Γαλλία. Βλέποντας την άθλια κατάσταση στην οποία μεγάλωναν τα παιδιά της επαρχίας στις αρχές του 19ου αιώνα, μέσα στην υλική και πνευματική ένδεια, τον αναλφαβητισμό, την εκμετάλλευση, την έλλειψη αρχών και αξιών, αλλά και κάθε επαφής με τον Θεό, την πίστη και τα Μυστήρια της Εκκλησίας, ο Άγιος Μαρκελλίνος αποφάσισε να δράσει με τόλμη και αποφασιστικότητα. Θεώρησε ότι η ολοκληρωμένη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και των νέων της εποχής του αποτελούσε το ύψιστο χριστιανικό του καθήκον απέναντι στην ανθρωπότητα και, κυρίως, απέναντι στον Θεό. Για τον σκοπό αυτό, ίδρυσε το Τάγμα των Μαριανών Αδελφών.
Για τον Άγιο Μαρκελλίνο η εκπαίδευση ήταν το μέσο που θα επέτρεπε στους νέους να αποκτήσουν προσωπική εμπειρία του Θεού, να κατακτήσουν γνώσεις και δεξιότητες ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους και να γίνουν χρήσιμα μέλη της κοινωνίας, αφοσιωμένοι στο κοινό καλό. Ο ίδιος έλεγε: «Εάν επρόκειτο να μάθουμε στα παιδιά μόνο τις βασικές γνώσεις του σχολείου, οι Αδελφοί δεν θα ήταν απαραίτητοι. Θα έφταναν οι δάσκαλοι. Εάν θέλαμε μόνο να μεταδώσουμε τη θρησκευτική μόρφωση, θα ήταν αρκετό να ήμαστε απλοί κατηχητές. Αλλά ο σκοπός μας είναι να διαπαιδαγωγήσουμε τα παιδιά, να τα αναθρέψουμε ως παιδιά του Θεού, να τους δώσουμε τα εφόδια να εργαστούν για τη Βασιλεία του Θεού μεταδίδοντάς τους τις αρετές του καλού χριστιανού και του έντιμου πολίτη. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε δάσκαλοι, να ζούμε ανάμεσα στα παιδιά και να βρισκόμαστε για πολύ χρόνο κοντά τους. Πρέπει να προσφέρουμε στο παιδί τα μέσα ώστε να κατακτήσει όλη την τελειότητα της ύπαρξής του, να το κάνουμε ολοκληρωμένο άνθρωπο». Και τόνιζε τη σημασία της αποστολής του με μια φράση, που όλοι οι Μαριανοί χρησιμοποιούμε ως σύνθημα για την ποιμαντική μας αποστολή: «Δεν μπορώ να δω ένα παιδί χωρίς να του πω πόσο ο Ιησούς το αγαπάει!»
Το όραμα του Αγίου Μαρκελλίνου, αν και διατυπώθηκε πριν από δύο και πλέον αιώνες, παραμένει πάντοτε επίκαιρο και διαχρονικό, αφού όλη η παιδαγωγική του δράση έχει ως θεμέλιο την αγάπη του Ιησού Χριστού για κάθε άνθρωπο. Σύμφωνα με την κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας, ο άνθρωπος, ανακαλύπτοντας ότι ο Θεός τον αγαπάει, κατανοεί την υπερβατική του αξιοπρέπεια και μαθαίνει να μην αρκείται μόνο στον εαυτό του, αλλά να συναντά τον άλλο σε ένα δίκτυο σχέσεων ολοένα και περισσότερο ανθρώπινο. Άνθρωποι που μεταστράφηκαν, που άλλαξαν εσωτερικά, καθώς γνώρισαν και βίωσαν βαθιά μέσα στην ψυχή τους την αγάπη του Θεού, είναι σε θέση να αλλάξουν τους κανόνες, την ποιότητα των σχέσεων και τις κοινωνικές δομές: είναι πρόσωπα ικανά να φέρουν την ειρήνη εκεί όπου υπάρχουν συμπλοκές, να οικοδομήσουν και να καλλιεργήσουν αδελφικές σχέσεις εκεί όπου επικρατεί το μίσος, να αναζητήσουν τη δικαιοσύνη εκεί όπου υπάρχει η εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο. Μόνο η αγάπη, η χριστιανική αγάπη, είναι ικανή να μετατρέψει με ριζοσπαστικό τρόπο τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. (Σύνοψη της Κοινωνικής Διδασκαλίας της Εκκλησίας, αρ. 4).
Η μέγιστη σπουδαιότητα της μόρφωσης στη ζωή του ανθρώπου και η ευεργετική της επίδραση στην ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνίας, υπήρξε αντικείμενο προσεκτικής μελέτης από την Εκκλησία σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της. Όλοι οι άνθρωποι οποιασδήποτε φυλής, γεωγραφικής περιοχής ή ηλικίας, με βάση την αξιοπρέπειά τους ως προσώπων, έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα σε μια εκπαίδευση που να ανταποκρίνεται στην κλήση τους και να συνάδει με το χαρακτήρα τους, με τη διαφορά φύλου, πολιτισμού και παραδόσεων της χώρας τους και ταυτόχρονα να είναι ανοιχτή σε μια αδελφική συμβίωση με τους άλλους λαούς, με σκοπό την εξασφάλιση της αληθινής ενότητας και της πραγματικής ειρήνης πάνω στη γη. Η ορθή παιδεία πρέπει να προάγει την καλλιέργεια του ανθρώπου τόσο για την επίτευξη των υψηλότερων στόχων του όσο και για το καλό του κοινωνικού συνόλου στο οποίο ο άνθρωπος ανήκει και στην υπηρεσία του οποίου θα ασκήσει τη δράση του ως ενήλικος.
Το χριστιανικό σχολείο, όπως κάθε σχολείο, επιδιώκει την υλοποίηση των παιδαγωγικών στόχων της εκπαίδευσης και τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου. Το ιδιαίτερο όμως χαρακτηριστικό του στοιχείο είναι να δημιουργεί μια σχολική κοινότητα που να διαπνέεται από το ευαγγελικό πνεύμα της ελευθερίας και της αγάπης, να βοηθά τα παιδιά και τους εφήβους να ωριμάσουν εμβαθύνοντας ταυτόχρονα στη χριστιανική τους κλήση και, τέλος, να καταυγάζει με το φως της πίστης τη γνώση του κόσμου, της ζωής και του ανθρώπου, που αποκτούν σταδιακά οι μαθητές. Έτσι, τους μαθαίνει να εργάζονται αποτελεσματικά για το καλό της ανθρωπότητας και για τη Βασιλεία του Θεού, έχοντας ως στόχο, μέσω της υποδειγματικής τους ζωής, να γίνουν το προζύμι της σωτηρίας για την ανθρωπότητα. (“Gravissimum Educationis” – “Η Μέγιστη Σπουδαιότητα”: Δήλωση για τη Χριστιανική Παιδεία της Β΄ Συνόδου του Βατικανού, αρ. 1 & 8).
Τα Σχολεία και τα Κοινωνικά Έργα που ανήκουν στο Τάγμα των Μαριανών Αδελφών σε όλο τον κόσμο θεμελιώνουν το παιδαγωγικό τους σχέδιο στην πεποίθηση της «μέγιστης σπουδαιότητας» που έχει η ευαγγελική αποστολή του χριστιανικού σχολείου για την κοινωνία των ανθρώπων. Περισσότεροι από 3.000 Μαριανοί Αδελφοί, σε 82 χώρες και στις πέντε ηπείρους, μοιράζονται την αποστολή τους με πάνω από 75.000 Λαϊκούς για την ολοκληρωμένη διαπαιδαγώγηση περίπου 670.000 παιδιών και νέων, σε 800 σχολεία και 6 πανεπιστήμια. Έχοντας ως αρχή και θεμέλιο τη διδασκαλία και το προσωπικό παράδειγμα του Ιδρυτή, την πλούσια πνευματική παρακαταθήκη χιλιάδων Μαριανών Αδελφών, που προηγήθηκαν και έδρασαν τα τελευταία 200 χρόνια σε κάθε γωνιά της γης και ένα σαφές παιδαγωγικό σχέδιο, που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής και αναπροσαρμόζεται συνεχώς με βάση τις ανάγκες και τις προσδοκίες των νέων ανθρώπων, το Μαριανό Σχολείο επιτελεί την αποστολή του με συνέπεια, όραμα και πίστη στις αρχές και στις αξίες που πρεσβεύει.
Ο Άγιος Μαρκελλίνος συχνά τόνιζε: «Ο άνθρωπος έχει έναν υψηλό προορισμό: ανήκει στον ουρανό, στον Θεό και πρέπει να τον διαπαιδαγωγήσουμε για τον ουρανό και για τον Θεό.» Η Μαριανή Αποστολή έχει ως όραμα μια νεολαία που στηρίζει τη ζωή της στις ευαγγελικές αξίες. Οι νέοι επιθυμούν να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να είναι ανεξάρτητοι και υπεύθυνοι. Επιθυμούν να αναπτύξουν το αίσθημα της αυτοεκτίμησης και μάχονται για να βρουν τη θέση τους μέσα στην κοινωνία, για να προσφέρουν υπηρεσία στους άλλους. Με το ποιμαντικό μας έργο στοχεύουμε στην εκπλήρωση αυτής ακριβώς της επιδίωξής τους. Ονειρευόμαστε νέους που έχουν μια σαφή ηθική ευθύνη απέναντι στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων, κυρίως εκείνων που δεν έχουν ούτε φωνή ούτε δύναμη μέσα στην κοινωνία. Ονειρευόμαστε νέους που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του αυριανού κόσμου· νέους που δημιουργούν σχέσεις φιλίας, συνεργασίας, αλληλεγγύης, ανεκτικότητας, χαράς, ελευθερίας. Επιθυμούμε να εμπνεύσουμε και να αναδείξουμε ενεργούς πολίτες που λατρεύουν τον Θεό, προβληματίζονται, αναζητούν λύσεις, δεν απορρίπτουν το διαφορετικό, αγαπούν τη ζωή, τον άνθρωπο, το περιβάλλον, τη μάθηση, τη δημιουργία.
Μέσα από το σχεδιασμό του ποιμαντικού μας έργου θέτουμε σαφείς και συγκεκριμένους στόχους:
τον επανευαγγελισμό των παιδιών, των νέων και, έμμεσα, των γονέων τους και των συναδέλφων μας εκπαιδευτικών και υπαλλήλων. Ευαγγελίζουμε καθώς, με τη δύναμη του Θείου Μηνύματος που κηρύσσουμε, επιδιώκουμε τη μεταστροφή της προσωπικής και της συλλογικής συνείδησης των ανθρώπων, της ζωής τους και της δράσης τους.
την ανάπτυξη και την ενίσχυση της κλήσης του καθενός, μέσα από την πνευματική καθοδήγηση προς την αναγνώριση των προσωπικών χαρισμάτων, τη διάκριση αυτού στο οποίο ο Θεός τον καλεί να γίνει και τη λήψη αποφάσεων για την πορεία της ζωής του.
τη βίωση των Μαριανών Αξιών, όπως είναι η απλότητα, η μετριοφροσύνη, η ταπεινοφροσύνη, η αδελφοσύνη, η αγάπη για την εργασία, το οικογενειακό πνεύμα και κυρίως η ιδιαίτερη ευλάβεια στην Παναγία, την Καλή μας Μητέρα.
το άνοιγμα στον διαχριστιανικό και στο διαθρησκευτικό διάλογο, μέσα από το οικουμενικό πνεύμα που βιώνουμε καθημερινά και με την επιδίωξη της ενότητας των χριστιανών και της ειρηνικής συνύπαρξης όλων των ανθρώπων.
την καλλιέργεια της αλληλεγγύης, όχι ως ενός αόριστου συναισθήματος συμπάθειας ή επιφανειακού οίκτου, αλλά ως μιας σταθερής και διαρκούς αφοσίωσης στο κοινό καλό, μέσα από δράσεις που κατευθύνουν στην επαφή με συγκεκριμένες καταστάσεις υστέρησης (υλικής, σωματικής, νοητικής) και στον εθελοντισμό.
τη δημιουργία κλίματος αποδοχής της διαφορετικότητας και την απόρριψη κάθε μορφής εκφοβισμού, με την προβολή του διαλόγου ως μέσου επίλυσης οποιασδήποτε διαφωνίας και με την αποστροφή απέναντι στη βία (σωματική ή λεκτική).
το σχηματισμό Μαριανών Ομάδων Νέων, με συγκεκριμένο σκοπό και στόχο, γιατί μέσα από την ομαδική ζωή οι νέοι βιώνουν τη χριστιανική εμπειρία του μοιράσματος, της αδελφοσύνης, της συνυπευθυνότητας και της δέσμευσης απέναντι στην κοινωνία.
τη διαμόρφωση έντιμων και ενεργών πολιτών, οι οποίοι, αντίθετα προς τον κυρίαρχο ατομισμό, αναλαμβάνουν ευθύνες, συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων και δεσμεύονται απέναντι στην ανθρωπότητα για το κοινό καλό.
Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, θεωρούμε πρωταρχικής σημασίας την επιμόρφωση των στελεχών του Συμβουλίου Διεύθυνσης, των μελών της Ποιμαντικής Επιτροπής και των πνευματικών καθοδηγητών των νέων στη Μαριανή Πνευματικότητα και στις αρχές της Μαριανής Ποιμαντικής των Νέων.
Οι Δράσεις που αφορούν την Ποιμαντική είναι πολλές και ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία των παιδιών και των νέων στους οποίους απευθύνονται, την περίοδο του έτους και τις ανάγκες της κάθε εποχής. Οι βασικότερες Δράσεις μας εντάσσονται σε δύο βασικούς άξονες: ο πρώτος έχει ως στόχο να συμβάλλει στην πνευματική εμψύχωση των παιδιών και των νέων, ενώ ο δεύτερος σχετίζεται με δράσεις αλληλεγγύης και έμπρακτης υποστήριξης προς τον συνάνθρωπο. Με αυτόν τον τρόπο, οι μαθητές μας καλλιεργούν την πνευματικότητά τους, ενώ παράλληλα έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν στην πράξη τις χριστιανικές αξίες, μέσα από την προσφορά υλικής και ηθικής αρωγής προς τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας μας. Ειδικότερα, οι δράσεις αλληλεγγύης που αποτελούν μέρος του Ποιμαντικού μας Έργου κατά τα τελευταία χρόνια είναι:
• Δράσεις για την προώθηση και υπεράσπιση των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Στο πλαίσιο της γενικότερης προσπάθειας του Τάγματος των Μαριανών Αδελφών να εξασφαλίσει την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Παιδιού σε διάφορα περιβάλλοντα, στα οποία αυτά καταπατώνται, έχουν ενταχθεί στον Ποιμαντικό μας Σχεδιασμό δράσεις που συμβάλλουν στον προβληματισμό, την ευαισθητοποίηση και την ενεργοποίηση των μαθητών μας σχετικά με το θέμα αυτό. Για τον λόγο αυτό, επίσης, κατά την Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού (20η Νοεμβρίου) οργανώνουμε δραστηριότητες που συντελούν στην κατανόηση συγκεκριμένων κάθε φορά άρθρων από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που εγκρίθηκε το 1989 από τον Ο.Η.Ε.
• Ημέρα Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες, κατά την οποία πραγματοποιούνται δραστηριότητες με στόχο την αποδοχή της διαφορετικότητας και την ανακάλυψη του πλούτου που κρύβει κάθε άνθρωπος μέσα του.
• Δράσεις κατά του Σχολικού Εκφοβισμού, με στόχο την ευαισθητοποίηση όλων απέναντι σε φαινόμενα λεκτικής ή σωματικής βίας μεταξύ μαθητών και την αντιμετώπισή τους.
Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνουμε ότι τα Μαριανά έργα της Επαρχίας μας, μεταξύ των οποίων η Λεόντειος Σχολή Αθηνών και η Λεόντειος Σχολή Νέας Σμύρνης, έλαβαν μέσα στο 2022 την πιστοποίηση «Keeping Children Safe», καθώς εγγυώνται την προστασία των παιδιών από κάθε μορφή κακοποίησης, παραμέλησης, εκμετάλλευσης και βίας, μέσω συγκεκριμένων και καταγεγραμμένων διαδικασιών και πρωτοκόλλων λειτουργίας τους. Τα εκπαιδευτήριά μας εφαρμόζουν τα πρότυπα που θέτει ο καταξιωμένος διεθνής οργανισμός «Keeping Children Safe», ο οποίος με τη σειρά του αναγνωρίζει το Μαριανό δίκτυο σχολείων ως ένα δίκτυο που σέβεται τα δικαιώματα των παιδιών και των νέων και τους προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον για την ανάπτυξη και την εξέλιξή τους.
• Δράσεις Αλληλεγγύης και Εθελοντισμού εντός και εκτός Σχολείου, με σκοπό την ενίσχυση της διάθεσης προσφοράς και την επαφή των παιδιών και των νέων με συγκεκριμένες μορφές φτώχειας. Η καλλιέργεια της αξίας της αλληλεγγύης είναι θεμελιώδης για την πραγματοποίηση της αποστολής μας κοντά στα παιδιά και τους νέους, καθώς διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία ωρίμανσης και δέσμευσης των νέων στο όραμα της οικοδόμησης μιας κοινωνίας που δέχεται τις πολιτισμικές και κοινωνικές διαφορές και προάγει την ειρήνη. Ωστόσο, στη σύγχρονη εκκοσμικευμένη κοινωνία δεν αρκεί απλώς να προτρέπουμε τους μαθητές μας σε φιλανθρωπικές δράσεις, αλλά κρίνουμε ότι είναι απαραίτητο να τους προτείνουμε ένα δομημένο πρόγραμμα διαπαιδαγώγησης στη χριστιανική αξία της αλληλεγγύης, που διαρκεί όλη τη σχολική χρονιά και αποτελείται από σαφή και διακριτά στάδια (ΒΛΕΠΩ – ΚΡΙΝΩ – ΔΡΩ – ΑΞΙΟΛΟΓΩ – ΕΟΡΤΑΖΩ).
Σε κάθε στιγμή της ιστορίας μας, διαβάζουμε τα σημεία των καιρών, για να ανακαλύψουμε τον τρόπο να εμπνεύσουμε στα παιδιά και στους νέους την αγάπη για τον Θεό και για τον συνάνθρωπο και να τα οδηγήσουμε στην ολοκλήρωση της ύπαρξής τους. Συνειδητοποιούμε πλήρως τα όριά μας: τη δυσκολία πρόσβασης στον κόσμο των νέων, το εκκοσμικευμένο πνεύμα της εποχής μας, την έλλειψη ενθουσιασμού για το Ευαγγέλιο και για την κοινωνία με τον Χριστό. Η πραγματικότητα μάς αποκαλύπτει την προφανή απόσταση ανάμεσα στο όραμά μας και σε αυτό που συμβαίνει γύρω μας. Αν ήταν όμως αυτά τα μοναδικά σημεία αναφοράς μας, θα έπρεπε να έχουμε αποθαρρυνθεί. Αντίθετα, θέτουμε το ίδιο ερώτημα που έθεσε η Παναγία την ημέρα του Ευαγγελισμού: «Πώς θα συμβεί αυτό;». Η απάντηση του Αρχαγγέλου παραμένει διαχρονική: «Για τον Θεό τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο!».
Συνεχίζουμε να πορευόμαστε με ελπίδα ακολουθώντας τα βήματα του Ιδρυτή μας. Το να μην βλέπουμε την απόσταση ανάμεσα στο όραμα και στην πραγματικότητα, θα σήμαινε ότι εθελοτυφλούμε και συμβιβαζόμαστε. Το να απογοητευόμαστε, θα σήμαινε ότι δεν έχουμε εμπιστοσύνη στη δύναμη του Θεού. Το να προχωρούμε με τόλμη και θάρρος, είναι ταυτόχρονα πρόκληση και ευθύνη για μας· πρόκληση να μην υποχωρήσουμε μπροστά στις δυσκολίες από τον φόβο της αποτυχίας ή από υπερβολική επιφυλακτικότητα και ευθύνη απέναντι στα παιδιά που ο Θεός μάς εμπιστεύεται και στο μελλοντικό κόσμο που αυτά τα παιδιά θα διαμορφώσουν. Άλλωστε, «ελπίδα δεν σημαίνει ότι είμαι σίγουρος πως κάτι θα επιτύχει, αλλά είμαι βέβαιος πως αυτό το πράγμα έχει νόημα ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα». (Vaclav Havel, Τσέχος φιλόσοφος).
Με το ποιμαντικό μας έργο ευαγγελίζουμε: κηρύττουμε τον Χριστό με τη μαρτυρία της ζωής μας και με τον λόγο μας και μεταμορφώνουμε την ίδια την ανθρωπότητα. Μέσα σε έναν κόσμο συχνά διχασμένο και αποθαρρυμένο, δικαιολογημένα μπορεί να σκεφθεί κανείς πως το μέλλον της ανθρωπότητας επαφίεται στα χέρια εκείνων που είναι ικανοί να μεταδώσουν στις αυριανές γενιές αιτίες ζωής και ελπίδας. Θα μπορούσαμε να βρούμε πιο κατάλληλα λόγια για να ορίσουμε το όραμα και τον απώτερο σκοπό της εργασίας μας με τα παιδιά και τους νέους μέσα στη Μαριανή ποιμαντική; Αιτίες για να ζουν και να ελπίζουν!