Περίληψη της Αποστολικής Παραίνεσης από το Vatican News
Η Αποστολική Παραίνεση Laudate Deum δημοσιοποιήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2023, λίγες εβδομάδες πριν από τη 28η Διάσκεψη των Μερών της Σύμβασης – Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στο Ντουμπάι (COP28), όπου η Αγία Έδρα θέλησε να έχει έναν πιο ενεργό ρόλο.
«’Δοξάστε τον Θεό’ είναι ο τίτλος αυτής της επιστολής. Γιατί όταν οι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι παίρνουν τη θέση του Θεού, γίνονται οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού τους». Με αυτή την πρόταση τελειώνει ο πάπας Φραγκίσκος την Αποστολική Παραίνεσή του, με την οποία προσπαθεί να αποσαφηνίσει και να ολοκληρώσει την εγκύκλιό του Laudato Si’ για την ολοκληρωμένη οικολογία, ενώ ταυτόχρονα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και απευθύνει έκκληση για συνυπευθυνότητα μπροστά στην κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Ο πάπας Φραγκίσκος γράφει: “Με το πέρασμα του χρόνου, συνειδητοποίησα ότι οι απαντήσεις μας δεν ήταν επαρκείς, ενώ ο κόσμος στον οποίο ζούμε καταρρέει και ίσως πλησιάζει στο σημείο θραύσης. Εκτός από αυτό το ενδεχόμενο, είναι αναμφισβήτητο ότι ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής θα πλήττει όλο και περισσότερο τη ζωή και τις οικογένειες πολλών ανθρώπων” (2).
Πρόκειται για “μία από τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία και η παγκόσμια κοινότητα” και “οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής βαρύνουν τους πιο ευάλωτους ανθρώπους, είτε στην πατρίδα είτε σε όλο τον κόσμο” (3).
Τα σημάδια της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο εμφανή
“Παρά τις προσπάθειες άρνησης, απόκρυψης, ωραιοποίησης ή σχετικοποίησης του ζητήματος, τα σημάδια της κλιματικής αλλαγής είναι εδώ και γίνονται όλο και πιο εμφανή”, λέει ο Πάπας.
Συνεχίζει παρατηρώντας ότι “τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες ακραίων καιρικών φαινομένων, συχνών περιόδων ασυνήθιστης ζέστης, ξηρασίας και άλλων κραυγών διαμαρτυρίας από την πλευρά της γης”, μιας “σιωπηλής ασθένειας που επηρεάζει τους πάντες”. Επιπλέον, αναφέρει ο Πάπας Φραγκίσκος, “είναι επαληθεύσιμο ότι συγκεκριμένες κλιματικές αλλαγές που προκλήθηκαν από την ανθρωπότητα αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα ακραίων φαινομένων που γίνονται όλο και πιο συχνά και έντονα”. Τώρα, εξηγεί ο Άγιος Πατέρας, αν η παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί περισσότερο από δύο βαθμούς, “τα παγόβουνα της Γροιλανδίας και ένα μεγάλο μέρος της Ανταρκτικής θα λιώσουν εντελώς, με εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες για όλους” (5).
Μιλώντας για όσους υποβαθμίζουν την κλιματική αλλαγή, απαντά: “αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι μια ασυνήθιστη επιτάχυνση της αύξησης της θερμοκρασίας, με τέτοια ταχύτητα που θα χρειαστεί μόνο μια γενιά -όχι αιώνες ή χιλιετίες- για να επαληθευτεί”.
“Πιθανώς σε λίγα χρόνια πολλοί πληθυσμοί θα πρέπει να μετακινηθούν εξαιτίας αυτών των γεγονότων” (6). Το ακραίο ψύχος, επίσης, είναι ” εναλλακτική έκφραση της ίδιας αιτίας” (7).
Δεν φταίνε οι φτωχοί
“Σε μια προσπάθεια απλοποίησης της πραγματικότητας”, γράφει ο Πάπας Φραγκίσκος, “υπάρχουν εκείνοι που θα έριχναν την ευθύνη στους φτωχούς, αφού αυτοί έχουν πολλά παιδιά, και μάλιστα προσπαθούν να επιλύσουν το πρόβλημα ακρωτηριάζοντας τις γυναίκες στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες”. “Ως συνήθως, φαίνεται ότι για όλα φταίνε οι φτωχοί. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι ένα χαμηλό, πλουσιότερο ποσοστό του πλανήτη μολύνει περισσότερο από το φτωχότερο 50% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού και ότι οι κατά κεφαλήν εκπομπές των πλουσιότερων χωρών είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες των φτωχότερων”. “Πώς μπορούμε να ξεχάσουμε ότι η Αφρική, όπου ζουν περισσότεροι από τους μισούς φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου, είναι υπεύθυνη για ένα ελάχιστο μέρος των ιστορικών εκπομπών;” (9).
Ο Πάπας αμφισβητεί επίσης εκείνους που λένε ότι οι προσπάθειες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής με τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων “θα οδηγήσουν σε μείωση του αριθμού των θέσεων εργασίας”. Αυτό που συμβαίνει, στην πραγματικότητα, είναι ότι “εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους εξαιτίας των διαφόρων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής: η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι ξηρασίες και άλλα φαινόμενα που επηρεάζουν τον πλανήτη έχουν αφήσει πολλούς ανθρώπους να περιπλανώνται”.
Ταυτόχρονα, “η μετάβαση σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, με σωστή διαχείριση” είναι ικανή να “δημιουργήσει αμέτρητες θέσεις εργασίας σε διάφορους τομείς. Αυτό απαιτεί από τους πολιτικούς και τους ηγέτες των επιχειρήσεων να ασχοληθούν ακόμη και τώρα με αυτό” (10).
Αναμφισβήτητη ανθρώπινη προέλευση
“Δεν είναι πλέον δυνατό να αμφισβητήσουμε την ανθρώπινη – “ανθρωπογενή” – προέλευση της κλιματικής αλλαγής”, λέει ο Πάπας. “Η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα … ήταν σταθερή μέχρι τον 19ο αιώνα … Τα τελευταία πενήντα χρόνια, η αύξηση αυτή επιταχύνθηκε σημαντικά” (11).
Ταυτόχρονα, η παγκόσμια θερμοκρασία “έχει αυξηθεί με πρωτοφανή ταχύτητα, μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια. Κατά την περίοδο αυτή, η τάση ήταν μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0,15° C ανά δεκαετία, διπλάσια από εκείνη των τελευταίων 150 ετών … Με αυτόν τον ρυθμό, είναι πιθανό ότι σε μόλις δέκα χρόνια θα φτάσουμε στο συνιστώμενο ανώτατο όριο των 1,5° C παγκοσμίως” (12). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την όξυνση των θαλασσών και το λιώσιμο των παγετώνων.
“Δεν είναι δυνατόν να αποκρύψουμε” τη συσχέτιση μεταξύ αυτών των γεγονότων και της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δυστυχώς, παρατηρεί με πικρία ο ποντίφικας, “η κλιματική κρίση δεν είναι ακριβώς ένα θέμα που ενδιαφέρει τις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις, των οποίων το μέλημα είναι το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος με το ελάχιστο δυνατό κόστος και στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα” (13).
Μόλις που προλαβαίνουμε να αποφύγουμε περισσότερη τρομερή ζημιά
“Αισθάνομαι υποχρεωμένος”, συνεχίζει ο Πάπας Φραγκίσκος, “να προβώ σε αυτές τις διευκρινίσεις, οι οποίες μπορεί να φαίνονται προφανείς, λόγω ορισμένων απορριπτικών και ελάχιστα λογικών απόψεων που συναντώ, ακόμη και εντός της Καθολικής Εκκλησίας”. Ωστόσο, “δεν μπορούμε πλέον να αμφιβάλλουμε ότι ο λόγος για την ασυνήθιστη ταχύτητα αυτών των επικίνδυνων αλλαγών είναι ένα γεγονός που δεν μπορεί να αποσιωπηθεί: οι τεράστιες καινοτομίες που έχουν να κάνουν με την ανεξέλεγκτη ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση τους τελευταίους δύο αιώνες” (14).
Δυστυχώς, ορισμένες επιπτώσεις αυτής της κλιματικής κρίσης είναι ήδη μη αναστρέψιμες, τουλάχιστον για αρκετές εκατοντάδες χρόνια, και “το λιώσιμο των πόλων δεν θα μπορέσει να αντιστραφεί για εκατοντάδες χρόνια” (16).
Βρισκόμαστε, λοιπόν, μόλις και μετά βίας στην ώρα μας για να αποφύγουμε ακόμη πιο τρομερές ζημιές. Ο Πάπας γράφει ότι “ορισμένες αποκαλυπτικές διαγνώσεις μπορεί κάλλιστα να φαίνονται ελάχιστα λογικές ή ανεπαρκώς θεμελιωμένες”, αλλά “δεν μπορούμε να δηλώσουμε με βεβαιότητα” τι πρόκειται να συμβεί. (17). Ως εκ τούτου, “απαιτείται επειγόντως μια ευρύτερη προοπτική … Αυτό που μας ζητείται δεν είναι τίποτε άλλο από μια ορισμένη ευθύνη για την κληρονομιά που θα αφήσουμε πίσω μας, μόλις φύγουμε από αυτόν τον κόσμο” (18). Υπενθυμίζοντας την εμπειρία της πανδημίας Covid-19, ο Πάπας Φραγκίσκος επαναλαμβάνει ότι “όλα συνδέονται και κανείς δεν σώζεται μόνος του” (19).
Το τεχνοκρατικό παράδειγμα: η ιδέα ενός ανθρώπου χωρίς όρια
Στο δεύτερο κεφάλαιο, ο Πάπας μιλάει για το τεχνοκρατικό παράδειγμα, το οποίο συνίσταται στη σκέψη ότι “η πραγματικότητα, η καλοσύνη και η αλήθεια απορρέουν αυτόματα από την τεχνολογική και οικονομική δύναμη ως τέτοια” (20) και “τρέφεται τερατωδώς από τον εαυτό της” (21), αντλώντας έμπνευση από την ιδέα ενός ανθρώπου χωρίς όρια. “Ποτέ άλλοτε η ανθρωπότητα δεν είχε τέτοια εξουσία πάνω στον εαυτό της”, συνεχίζει ο Άγιος Πατέρας, “ωστόσο τίποτα δεν εξασφαλίζει ότι θα χρησιμοποιηθεί με σύνεση, ιδίως αν αναλογιστούμε πώς χρησιμοποιείται σήμερα … Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για ένα μικρό μέρος της ανθρωπότητας να την έχει” (23).
Δυστυχώς -όπως απέδειξε, επίσης, η ατομική βόμβα- “η τεράστια τεχνολογική μας ανάπτυξη δεν συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη της ανθρώπινης ευθύνης, των αξιών και της συνείδησης” (24).
Ο Πάπας επαναβεβαιώνει ότι “ο κόσμος που μας περιβάλλει δεν είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης, αχαλίνωτης χρήσης και απεριόριστης φιλοδοξίας” (25). Μας υπενθυμίζει ότι και εμείς είμαστε μέρος της φύσης και ότι αυτό “αποκλείει την ιδέα ότι ο άνθρωπος είναι ξένος, ένα ξένο στοιχείο ικανό μόνο να βλάψει το περιβάλλον. Ο άνθρωπος πρέπει να αναγνωριστεί ως μέρος της φύσης” (26)- “οι ανθρώπινες ομάδες έχουν συχνά “δημιουργήσει” ένα περιβάλλον” (27).
Η ηθική παρακμή της εξουσίας: μάρκετινγκ και ψευδείς ειδήσεις
Έχουμε κάνει “εντυπωσιακές και φοβερές τεχνολογικές προόδους και δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ταυτόχρονα έχουμε μετατραπεί σε εξαιρετικά επικίνδυνα όντα, ικανά να απειλήσουν τη ζωή πολλών όντων και την ίδια μας την επιβίωση” (28).
“Η ηθική παρακμή της πραγματικής εξουσίας συγκαλύπτεται χάρη στο μάρκετινγκ και τις ψευδείς πληροφορίες, χρήσιμα εργαλεία στα χέρια εκείνων που διαθέτουν μεγαλύτερους πόρους για να τα χρησιμοποιήσουν για να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη”. Μέσω αυτών των μηχανισμών, οι άνθρωποι στις περιοχές όπου πρόκειται να υλοποιηθούν ρυπογόνα έργα εξαπατώνται, πεπεισμένοι ότι θα δημιουργηθούν οικονομικές και εργασιακές ευκαιρίες, αλλά “δεν τους λένε ξεκάθαρα ότι το έργο θα έχει ως αποτέλεσμα … ένα έρημο και λιγότερο κατοικήσιμο τοπίο” (29) και μια σαφή μείωση της ποιότητας ζωής.
“Η νοοτροπία του μέγιστου κέρδους με ελάχιστο κόστος, μεταμφιεσμένη με όρους λογικής, προόδου και απατηλών υποσχέσεων, καθιστά αδύνατη κάθε ειλικρινή ανησυχία για το κοινό μας σπίτι και κάθε πραγματική ενασχόληση με την παροχή βοήθειας στους φτωχούς και τους άπορους που απορρίπτονται από την κοινωνία μας … καταπλήσσονται και ενθουσιάζονται από τις υποσχέσεις οποιουδήποτε αριθμού ψευδοπροφητών, οι ίδιοι οι φτωχοί πέφτουν κατά καιρούς θύματα της ψευδαίσθησης ενός κόσμου που δεν χτίζεται γι’ αυτούς” (31).
Υπάρχει, λοιπόν, “κυριαρχία από εκείνους που γεννήθηκαν με μεγαλύτερες δυνατότητες και πλεονεκτήματα” (32). Ο Πάπας Φραγκίσκος καλεί αυτά τα άτομα να αναρωτηθούν, “με το βλέμμα στα παιδιά που θα πληρώσουν το κακό που προκάλεσαν οι πράξεις τους” (33), ποιο είναι το νόημα της ζωής τους.
Αδύναμη διεθνής πολιτική
Στο επόμενο κεφάλαιο της παραίνεσης, ο Πάπας ασχολείται με την αδυναμία της διεθνούς πολιτικής, επιμένοντας στην ανάγκη προώθησης “πολυμερών συμφωνιών μεταξύ των κρατών” (34). Εξηγεί ότι “όταν μιλάμε για τη δυνατότητα κάποιας μορφής παγκόσμιας εξουσίας που ρυθμίζεται από το δίκαιο, δεν χρειάζεται απαραίτητα να σκεφτούμε μια προσωπική εξουσία”, αλλά “πιο αποτελεσματικές παγκόσμιες οργανώσεις, εξοπλισμένες με τη δύναμη να προβλέπουν το παγκόσμιο κοινό καλό, την εξάλειψη της πείνας και της φτώχειας και τη σίγουρη υπεράσπιση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων”. Αυτοί, λέει, “πρέπει να είναι προικισμένοι με πραγματική εξουσία, κατά τρόπο που να προβλέπει την επίτευξη ορισμένων βασικών στόχων” (35).
Ο Πάπας Φραγκίσκος εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι “οι παγκόσμιες κρίσεις σπαταλούνται, ενώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφορμή για την πραγματοποίηση ευεργετικών αλλαγών. Αυτό συνέβη στην οικονομική κρίση του 2007-2008 και πάλι στην κρίση του Covid-19”, η οποία οδήγησε σε “μεγαλύτερο ατομικισμό, λιγότερη ενσωμάτωση και αυξημένη ελευθερία για τους πραγματικά ισχυρούς, οι οποίοι βρίσκουν πάντα έναν τρόπο να ξεφεύγουν αλώβητοι” (36).
“Περισσότερο από τη διάσωση της παλιάς πολυμέρειας, φαίνεται ότι η σημερινή πρόκληση είναι η αναδιαμόρφωση και η αναδημιουργία της, λαμβάνοντας υπόψη τη νέα παγκόσμια κατάσταση” (37), αναγνωρίζοντας ότι πολλές συσπειρώσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμβάλλουν στην αντιστάθμιση των αδυναμιών της διεθνούς κοινότητας. Ο Πάπας αναφέρει τη διαδικασία της Οτάβα για τις νάρκες, η οποία, όπως λέει, δείχνει πώς η κοινωνία των πολιτών δημιουργεί αποτελεσματική δυναμική που ο ΟΗΕ δεν επιτυγχάνει.
Άχρηστοι θεσμοί που διατηρούν τους ισχυρότερους
Αυτό που προτείνει ο Πάπας Φραγκίσκος είναι μια πολυμέρεια “από τα κάτω” και όχι απλώς μια πολυμέρεια που καθορίζεται από τις ελίτ της εξουσίας … Είναι ευχής έργον να συμβεί αυτό σε σχέση με την κλιματική κρίση. Για τον λόγο αυτό, επαναλαμβάνei ότι “αν οι πολίτες δεν ελέγξουν την πολιτική εξουσία -εθνική, περιφερειακή και δημοτική- δεν θα είναι δυνατόν να ελέγξουμε τις ζημιές στο περιβάλλον” (38).
Αφού επαναβεβαιώνει την πρωτοκαθεδρία του ανθρώπινου προσώπου, ο Πάπας Φραγκίσκος εξηγεί – μιλώντας για την υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε όλες τις περιστάσεις – ότι “δεν πρόκειται για αντικατάσταση της πολιτικής, αλλά για αναγνώριση ότι οι αναδυόμενες δυνάμεις γίνονται όλο και πιο σημαντικές”. “Το ίδιο το γεγονός”, λέει, “ότι οι απαντήσεις στα προβλήματα μπορούν να προέλθουν από οποιαδήποτε χώρα, όσο μικρή και αν είναι, καταλήγει να παρουσιάζει την πολυμέρεια ως μια αναπόφευκτη διαδικασία” (40).
Ως εκ τούτου, “απαιτείται ένα διαφορετικό πλαίσιο για την αποτελεσματική συνεργασία. Δεν αρκεί να σκεφτόμαστε μόνο τις ισορροπίες ισχύος, αλλά και την ανάγκη να δίνουμε απάντηση στα νέα προβλήματα και να αντιδρούμε με παγκόσμιους μηχανισμούς”- πρόκειται για τη “θέσπιση παγκόσμιων και αποτελεσματικών κανόνων” (42).
“Όλα αυτά προϋποθέτουν την ανάπτυξη μιας νέας διαδικασίας για τη λήψη αποφάσεων”- αυτό που απαιτείται είναι “χώροι για συζήτηση, διαβούλευση, διαιτησία, επίλυση συγκρούσεων και εποπτεία και, τελικά, ένα είδος αυξημένου “εκδημοκρατισμού” στο παγκόσμιο πλαίσιο, ώστε να μπορούν να εκφραστούν και να συμπεριληφθούν οι διάφορες καταστάσεις. Δεν είναι πλέον χρήσιμο να υποστηρίζουμε τους θεσμούς προκειμένου να διαφυλάξουμε τα δικαιώματα των ισχυρότερων χωρίς να φροντίζουμε για τα δικαιώματα όλων” (43).
Διασκέψεις για το κλίμα
Στο κεφάλαιο που ακολουθεί, ο πάπας Φραγκίσκος περιγράφει τις διάφορες διασκέψεις για το κλίμα που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Υπενθυμίζει εκείνη στο Παρίσι, τη συμφωνία που προέκυψε από την οποία τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο του 2016. Αν και “πρόκειται για μια δεσμευτική συμφωνία, δεν είναι όλες οι διατάξεις της υποχρεώσεις με την αυστηρή έννοια του όρου, και ορισμένες από αυτές αφήνουν άφθονο χώρο για διακριτική ευχέρεια” (47). Επιπλέον, δεν υπάρχουν κυρώσεις για τη μη τήρηση των υποχρεώσεων και δεν υπάρχουν αποτελεσματικά εργαλεία για την επιβολή της συμφωνίας, καθώς και πραγματικές κυρώσεις και αποτελεσματικά εργαλεία για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης.
Επιπλέον, “οι εργασίες για την παγίωση συγκεκριμένων διαδικασιών παρακολούθησης και τη διευκόλυνση των γενικών κριτηρίων για τη σύγκριση των στόχων των διαφόρων χωρών βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη” (48).
Ο Πάπας αναφέρει την απογοήτευσή του για τη COP της Μαδρίτης και υπενθυμίζει ότι η COP της Γλασκώβης αναβίωσε τους στόχους του Παρισιού, με πολλές “συστάσεις”, αλλά “οι προτάσεις που τείνουν να εξασφαλίσουν μια γρήγορη και αποτελεσματική μετάβαση σε εναλλακτικές και λιγότερο ρυπογόνες μορφές ενέργειας δεν σημείωσαν καμία πρόοδο” (49).
Η COP27, που πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο το 2022, ήταν “ένα ακόμη παράδειγμα της δυσκολίας των διαπραγματεύσεων”, και παρόλο που “σηματοδότησε ένα βήμα προς τα εμπρός στην εδραίωση ενός συστήματος χρηματοδότησης των “απωλειών και ζημιών” στις χώρες που πλήττονται περισσότερο από τις κλιματικές καταστροφές”, αυτό παρέμεινε “ασαφές” (51) σε πολλά σημεία.
Οι διεθνείς διαπραγματεύσεις, καταλήγει ο Πάπας, “δεν μπορούν να σημειώσουν σημαντική πρόοδο λόγω των θέσεων που λαμβάνουν οι χώρες που θέτουν τα εθνικά τους συμφέροντα πάνω από το παγκόσμιο κοινό καλό. Εκείνοι που θα πρέπει να υποστούν τις συνέπειες αυτού που προσπαθούμε να κρύψουμε δεν θα ξεχάσουν αυτή την αποτυχία συνείδησης και ευθύνης” (52).
Τι να περιμένουμε από την COP του Ντουμπάι;
Ενόψει της COP, ο Πάπας Φραγκίσκος γράφει ότι “το να πούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα για να ελπίζουμε θα ήταν αυτοκτονικό, διότι θα σήμαινε ότι θα εκθέταμε όλη την ανθρωπότητα, ιδίως τους φτωχότερους, στις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής” (53). Πρέπει, λέει ο Πάπας, “να συνεχίσουμε να ελπίζουμε ότι η COP28 θα επιτρέψει την αποφασιστική επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης, με αποτελεσματικές δεσμεύσεις που θα υπόκεινται σε συνεχή παρακολούθηση. Αυτή η διάσκεψη μπορεί να αποτελέσει μια αλλαγή κατεύθυνσης” (54).
Ο Άγιος Πατέρας παρατηρεί ότι “η αναγκαία μετάβαση προς καθαρές πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, και η εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, δεν προχωρά με την απαραίτητη ταχύτητα. Κατά συνέπεια, ό,τι γίνεται κινδυνεύει να θεωρηθεί μόνο ως τέχνασμα για να αποσπάσει την προσοχή” (55).
Δεν μπορούμε να αναζητήσουμε απλώς μια τεχνολογική λύση στα προβλήματά μας: “κινδυνεύουμε να παραμείνουμε παγιδευμένοι στη νοοτροπία της επικόλλησης και της επικάλυψης των ρωγμών, ενώ κάτω από την επιφάνεια υπάρχει μια συνεχής υποβάθμιση στην οποία συνεχίζουμε να συμβάλλουμε” (57).
Τέρμα η γελοιοποίηση των περιβαλλοντικών ζητημάτων
Ο Πάπας Φραγκίσκος μας ζητά να βάλουμε τέλος “στην ανεύθυνη χλεύη που θα παρουσίαζε αυτό το ζήτημα ως κάτι καθαρά οικολογικό, “πράσινο”, ρομαντικό, που συχνά αποτελεί αντικείμενο γελοιοποίησης από τα οικονομικά συμφέροντα”. “Ας παραδεχτούμε επιτέλους ότι πρόκειται για ένα ανθρώπινο και κοινωνικό πρόβλημα σε πολλά επίπεδα. Για το λόγο αυτό, απαιτεί τη συμμετοχή όλων μας”.
Σχετικά με το θέμα των διαμαρτυριών από ομάδες που “παρουσιάζονται αρνητικά ως ριζοσπαστικοποιημένες”, ο Πάπας Φραγκίσκος επιβεβαιώνει ότι “στην πραγματικότητα καλύπτουν έναν χώρο που αφήνει κενό η κοινωνία στο σύνολό της, η οποία οφείλει να ασκεί μια υγιή “πίεση”, αφού κάθε οικογένεια οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι διακυβεύεται το μέλλον των παιδιών της” (58).
“Είθε όσοι συμμετέχουν στη Διάσκεψη να είναι στρατηγικά ικανοί να σκεφτούν το κοινό καλό και το μέλλον των παιδιών τους, περισσότερο από τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα ορισμένων χωρών ή επιχειρήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, ας επιδείξουν την ευγένεια της πολιτικής και όχι την ντροπή της. Προς τους ισχυρούς, μπορώ μόνο να επαναλάβω αυτή την ερώτηση: “Τι θα ωθούσε κάποιον, σε αυτή τη φάση, να κρατηθεί στην εξουσία, μόνο και μόνο για να τον θυμούνται για την ανικανότητά του να αναλάβει δράση όταν ήταν επείγον και αναγκαίο να το κάνει;” (60).
Μια δέσμευση που απορρέει από τη χριστιανική πίστη
Τέλος, ο Πάπας υπενθυμίζει στους αναγνώστες του ότι τα κίνητρα για αυτή τη δέσμευση απορρέουν από τη χριστιανική πίστη, ενθαρρύνοντας “τους αδελφούς και τις αδελφές μου άλλων θρησκειών να κάνουν το ίδιο” (61).
“Το ιουδαιοχριστιανικό όραμα του σύμπαντος υπερασπίζεται τη μοναδική και κεντρική αξία του ανθρώπου μέσα στη θαυμαστή συναυλία όλων των πλασμάτων του Θεού”, αλλά “ως μέρος του σύμπαντος, όλοι μας συνδεόμαστε με αόρατους δεσμούς και μαζί σχηματίζουμε ένα είδος παγκόσμιας οικογένειας, μια μεγαλειώδη κοινωνία που μας γεμίζει με ιερό, στοργικό και ταπεινό σεβασμό” (67). “Αυτό δεν είναι προϊόν της δικής μας θέλησης- η προέλευσή του βρίσκεται αλλού, στα βάθη της ύπαρξής μας, αφού ο Θεός μας έχει συνδέσει τόσο στενά με τον κόσμο γύρω μας” (68).
Αυτό που είναι σημαντικό, γράφει ο Πάπας Φραγκίσκος, είναι να θυμόμαστε ότι “δεν υπάρχουν διαρκείς αλλαγές χωρίς πολιτισμικές αλλαγές, χωρίς ωρίμανση του τρόπου ζωής και των πεποιθήσεων μέσα στις κοινωνίες, και δεν υπάρχουν πολιτισμικές αλλαγές χωρίς προσωπικές αλλαγές” (70).
“Οι προσπάθειες των νοικοκυριών να μειώσουν τη ρύπανση και τα απόβλητα και να καταναλώνουν με σύνεση, δημιουργούν μια νέα κουλτούρα. Το γεγονός και μόνο ότι οι προσωπικές, οικογενειακές και κοινοτικές συνήθειες αλλάζουν … συμβάλλει στην πραγματοποίηση μεγάλων διαδικασιών μετασχηματισμού που αναδύονται από το βάθος της κοινωνίας” (71).
Συνεχίζει επιβεβαιώνοντας ότι “μια ευρεία αλλαγή στον ανεύθυνο τρόπο ζωής που συνδέεται με το δυτικό μοντέλο θα είχε σημαντικό μακροπρόθεσμο αντίκτυπο. Ως αποτέλεσμα, μαζί με τις απαραίτητες πολιτικές αποφάσεις, θα σημειώναμε πρόοδο στην πορεία προς τη γνήσια φροντίδα ο ένας για τον άλλον” (72).
“Έχουμε πολλή δουλειά ακόμα μπροστά μας”, λένε οι Καθολικοί ως απάντηση στο συμπέρασμα της COP28