Το γήρας είναι ένα φαινόμενο πανανθρώπινο, μια αναπόδραστη κατάσταση η οποία αφορά και αγγίζει στο τέλος προσωπικά όλους τους ανθρώπους. Το γήρας είναι πάντα και παντού παρόν, σε όλες τις εποχές και τις κοινωνίες, αλλά αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο.
Σκεφτόμαστε πολύ και συχνά γύρω από το ζήτημα των διακρίσεων, ειδικά όσον αφορά τα ανθρώπινα και ατομικά δικαιώματα. Θα μπορούσαμε όμως να αναρωτηθούμε μήπως, όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε λέξεις και όρους που αφορούν τις διακρίσεις τόσο περισσότερο βλέπουμε γύρω μας… διακρίσεις. Ίσως νομίζουμε ότι χρησιμοποιώντας όλη αυτή τη σχετική ορολογία συμβάλλουμε στην εξάλειψη των διακρίσεων, αλλά πολλές φορές τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Το θετικό στη χρήση συγκεκριμένων όρων για τις διακρίσεις είναι ότι μας βοηθάει να καταλάβουμε το πρόβλημα και, τελικά, να συνειδητοποιήσουμε πολύ γρήγορα ότι έχουμε κρίσεις, προκαταλήψεις, στερεότυπα, αναπαραστάσεις που παρότι δεν είναι σωστές, δεν τις αμφισβητούμε ποτέ. Δεν ενδιαφερόμαστε για την πραγματικότητα αλλά για τις αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, που δεν είναι ορθές ούτε δίκαιες. Έτσι καταλήγουμε να φερόμαστε στους ανθρώπους με τρόπο που είναι όχι μόνο λανθασμένος αλλά και άδικος. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τις διακρίσεις λόγω ηλικίας (ageism): Είναι εσφαλμένες αναπαραστάσεις σύμφωνα με τις οποίες “πρέπει” να φερόμαστε στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Πρόκειται για διακρίσεις που κάνουν σχεδόν όλοι οι άνθρωποι, αλλά και οι οργανισμοί και οι θεσμοί, από τις επιχειρήσεις που απευθύνονται στους ηλικιωμένους σαν να είναι απλώς καταναλωτές μέχρι τη δημόσια διοίκηση, ή ακόμη και τους νομοθέτες. Είναι λοιπόν ένα φαινόμενο με το οποίο οφείλουμε να ασχοληθούμε. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε έναν δεκάλογο για τον αγώνα κατά όλων των ηλικιακών διακρίσεων, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε αυτούς που αφορούν την τρίτη ηλικία.
Η Εκκλησία έχει ενδιαφερθεί και συνεχίζει να ενδιαφέρεται για το θέμα του γήρατος και γενικότερα της τρίτης ηλικίας. Η Κοινωνική Διδασκαλία της Εκκλησίας που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει επίσημα έγγραφα των Παπών, έχει ασχοληθεί με το ζήτημα των ηλικιωμένων. Οι ποντίφικες, από τον πάπα Ιωάννη ΚΓ΄ ή και λίγο πιο πριν, έδειξαν την ευαισθησία και την αδελφική τους αγάπη στους ηλικιωμένους ανθρώπους. Ο πάπας Ιωάννης-Παύλος Β’ επιτάχυνε τα πράγματα όσον αφορά την αντιμετώπιση της τρίτης ηλικίας, γράφοντας το 1999 την επιστολή του “προς τους ηλικιωμένους αδελφούς και αδελφές” του. Ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ ήταν ο πρώτος που παραιτήθηκε επειδή έκρινε ότι δεν μπορούσε να διασφαλίσει τη σωστή λειτουργία του ως ποντίφικας λόγω ηλικίας, και επομένως όφειλε να αποσυρθεί. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Εκκλησίας που συνέβη κάτι τέτοιο. Ο πάπας Φραγκίσκος, τέλος, ασχολήθηκε πολύ πιο συστηματικά και έτσι σήμερα το θέμα της τρίτης ηλικίας έχει μεταφερθεί από την Υπηρεσία για την Ολοκληρωμένη Ανθρώπινη Ανάπτυξη, στην Υπηρεσία για την Οικογένεια και τους Λαϊκούς. Επομένως, βλέπουμε ότι ο τόνος που δίνεται είναι κυρίως ποιμαντικός. Μόλις πέρυσι, ο πάπας Φραγκίσκος καθιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα για τους Παππούδες, τις Γιαγιάδες και τους Ηλικιωμένους. Φέτος, το μήνυμά του αφορούσε μια εναλλακτική πρόταση απέναντι στον «πολιτισμό της μίας χρήσης», βοηθώντας όλους μας, αλλά κυρίως τους ίδιους τους ηλικιωμένους, να κατανοήσουμε ότι, αντίθετα με τη νοοτροπία της «ημερομηνίας λήξης», οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας έχουν μια συγκεκριμένη κλήση μέσα στις κοινότητές μας. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, που έχει τόσο ανάγκη την ειρήνη, η Εκκλησία χρειάζεται τους ηλικιωμένους, οι οποίοι έχουν το «χάρισμα της τρυφερότητας».
Στο τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου, ο Βέλγος Ιησουίτης και νομικός, π. Albert Evrard, γράφει για τους Ανοιχτούς Ορίζοντες ένα κείμενο σχετικά με την τρίτη ηλικία και την Κοινωνική Διδασκαλία της Εκκλησίας. Ο π. Evrard διδάσκει στο Καθολικό Ινστιτούτο της Τουλούζης, το μικρότερο ανώτατο καθολικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της Γαλλίας, στο Τμήμα Αστικού Δικαίου, όπου, μαζί με τους συναδέλφους του, μελετούν τον τρόπο που υφίσταται και λειτουργεί σήμερα το δίκαιο στον τομέα των ηλικιωμένων ανθρώπων. Στόχος είναι να εξεταστεί το υπάρχον δίκαιο, αλλά και ό,τι ισχύει σε ευρωπαϊκό επίπεδο (για παράδειγμα στην Ε.Ε. ή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και ειδικότερα στο Ανώτατο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ευρώπης), καθώς και το τι συμβαίνει σε διεθνές επίπεδο, δηλαδή στα Ηνωμένα Έθνη. Όπως ο ίδιος τόνισε σε μια συζήτηση που είχαμε μαζί του, «η μεγάλη ιδέα που καθιστά ξεκάθαρη ο χριστιανισμός είναι να “πράττουμε μαζί”. Διότι το να πράττουμε μαζί, σημαίνει ότι ζούμε μαζί με τον άνθρωπο».
Περιεχόμενα 1136
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Οι ηλικιωμένοι και η Κοινωνική Διδασκαλία της Εκκλησίας
– Οι ηλικιωμένοι και η Κοινωνική Διδασκαλία της Εκκλησίας
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
– Το πρόβλημα της ενσυναίσθησης – Η συμβολή της Edith Stein στην Φαινομενολογία
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
–Το θάρρος της εγκατάλειψης στον Θεό
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
– Βιβλιοπαρουσίαση: Καθολικά έντυπα στα ελληνικά (19ο-20ο αιώνα)
– Βιβλιοπαρουσίαση: Έλληνες Καθολικοί στις τέχνες, τις επιστήμες, το δημόσιο βίο (19ο-20ο αιώνα)
ΕΙΔΗΣΕΙΣ