Σε περασμένες εποχές, οι άνθρωποι φρόντιζαν ιδιαίτερα να μην σπαταλήσουν την τροφή τους, αλλά σήμερα, στις λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες, έχουμε χάσει τη συνήθεια να σκεπτόμαστε την σπατάλη της τροφής. Και κάποτε υπήρχε πράγματι η συνήθεια να μην πετιέται τίποτα, σε εποχές όπου οτιδήποτε έφτανε στο τραπέζι, πληρωνόταν με πολύ κόπο. Πώς φτάσαμε, από το «τίποτα δεν πετιέται», στην υπεραφθονία;
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο υπήρξε μια προσπάθεια να γίνουν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής αυτάρκεις ως προς το θέμα της διατροφής, και νέες, «επιστημονικές» μέθοδοι καλλιέργειας κατέστησαν δυνατή την αύξηση της κλίμακας και της παραγωγικότητας της γεωργίας. Και στις δύο πλευρές του Ψυχρού Πολέμου που είχε μόλις ανατείλει, ήταν η εποχή όπου η έρευνα, η τεχνολογία και η εφαρμογή τους απολάμβαναν ένα απαράμιλλο κύρος μεταξύ των κυβερνήσεων, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η τροφή αφθονούσε και έγινε φθηνή. Στα τέλη του 20ού αιώνα, κανείς δεν είχε μετρήσει πόση ποσότητα τροφής κατέληγε στις χωματερές, μέχρι που το 1999 μια οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης έθεσε τον στόχο να μειώσει μέχρι το 2020 – που πλέον έχει παρέλθει – τα «βιοδιασπώμενα απορρίμματα» κατά 35%. Και για να προσδιορίσει τι είναι αυτό το 35%, έγιναν απόπειρες να μετρηθούν οι ποσότητες που αφορούσε το ποσοστό αυτό. Υπολογίστηκε ότι στην Ε.Ε. κάθε χρόνο κατασπαταλώνται 179 κιλά περίπου τροφής κατά κεφαλή• τη στιγμή που 1 στους 10 παγκοσμίως λιμοκτονεί και καταναλώνονται φυσικοί πόροι φτάνοντας τον πλανήτη στα όριά του.
Άραγε, λοιπόν, πώς μπορεί ο κόσμος να εξασφαλίσει διατροφή για τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό της γης, ενώ παράλληλα να προάγει την οικονομική ανάπτυξη, προστατεύοντας τα φυσικά οικοσυστήματα και ανταποκρινόμενος στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής; Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά ερωτήματα της εποχής μας. Ένα από τα ζητούμενα που απαντάει στην ερώτηση αυτή είναι η μείωση της απώλειας και της κατασπατάλησης της τροφής. Η μείωση της απώλειας και της σπατάλης των τροφίμων εξοικονομεί χρήματα στους αγρότες, στις εταιρείες και στα νοικοκυριά. Αλλά ένα ακόμη σημαντικότερο αποτέλεσμα είναι ότι λιγότερη τροφή στο καλάθι των αχρήστων σημαίνει ότι μπορούμε επίσης να αντιμετωπίσουμε τον υποσιτισμό πολλών περισσότερων ανθρώπων με τη χρήση των ίδιων πηγών. Και μπορεί να ανακουφίσει την πίεση που δέχεται το κλίμα, καθώς και το νερό και η καλλιεργήσιμη γη. Η κατανομή της απώλειας και της σπατάλης της τροφής σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού ποικίλλει ανά περιοχή του κόσμου. Η απώλεια και η σπατάλη τροφής στο στάδιο της κατανάλωσης σε σπίτια και σε εστιατόρια είναι ιδιαίτερα αυξημένες σε περιοχές με υψηλό εισόδημα, ενώ οι απώλειες κατά το στάδιο της διαχείρισης και της αποθήκευσης είναι αυξημένες σε περιοχές με χαμηλό εισόδημα. Οι απώλειες της παραγωγής στα αγροκτήματα, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τη συγκομιδή, αποτελούν πρόβλημα σε όλες τις περιοχές.
Από την άλλη πλευρά, ο πάπας Φραγκίσκος έχει μιλήσει για την «κουλτούρα της απόρριψης», επικρίνοντας με δριμύτητα μια κοινωνία της κατανάλωσης που εύκολα ξεφορτώνεται πράγματα – όπως και ανθρώπους – που πλέον δεν θεωρεί χρήσιμα. Ο καταναλωτισμός είναι ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που ενθαρρύνει την απόκτηση και την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών σε ολοένα αυξανόμενες ποσότητες, ενώ ταυτόχρονα προάγει την ιδέα της συνεχούς αναβάθμισης σε νεότερα και καλύτερα προϊόντα, ακόμη και όταν τα παλαιά παραμένουν χρήσιμα. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε έναν κύκλο ασταμάτητης κατανάλωσης και απόρριψης, που έχει σοβαρές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες.
Επομένως, οι τρόποι που καταναλώνουμε σήμερα δεν είναι βιώσιμοι για το περιβάλλον και απειλούν την ποιότητα της ζωής μας στις κοινότητες, αφού η δική μας σπατάλη σημαίνει ότι στερούμε από κάποιους άλλους τους πόρους για την επιβίωσή τους. Και τους αποκλείουμε. Είναι απολύτως απαραίτητο να σκεφτούμε διαφορετικά τη σχέση μας με τα αντικείμενα και, στην προκειμένη περίπτωση, με την τροφή, γιατί μέσω αυτών παίζεται ένα στοίχημα για τις σχέσεις μας με τους άλλους και με τη φύση. Οι επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι μαζικά ασύμβατες με την προστασία της οικολογικής μας θέσης…
Περιεχόμενα 1140
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η “κουλτούρα της απόρριψης” στον τομέα της διατροφής
– Η “κουλτούρα της απόρριψης” στον τομέα της διατροφής
ΚΟΙΝΩΝΙΑ
– Υπάρχει λαϊκισμός στην Εκκλησία;
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
– Η φιλοσοφική σκέψη του Γαλιλαίου και ο αγώνας του για την επιστήμη
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
– Σκέψεις γύρω από την Κυριακή Προσευχή (μέρος 1ο)